W początkach epidemii, HIV i AIDS dotyczyły przede wszystkim mężczyzn: homoseksualnych i chorych na hemofilię. Później pojawiły się doniesienia o zakażeniach HIV kobiet będących partnerkami seksualnymi chorych na hemofilię mężczyzn, kobiet przyjmujących narkotyki w iniekcjach i kobiet sprzedających usługi seksualne. Zwłaszcza to ostatnie skojarzenie HIV z kobietami przetrwało długo. Dopiero po kilku latach zauważono, że kobiety łatwiej zakażają się HIV.
Okazało się, że są kobiety, które zostały zakażone przez swojego pierwszego i jedynego w życiu partnera seksualnego. W Polsce jest wiele kobiet zakażonych HIV w ten sposób – niektórzy partnerzy nie byli świadomi własnego zakażenia, inni zataili tę informację przed partnerką.
Od lat 90. zaczęto podkreślać, że nie tylko liczba partnerów seksualnych (promiskuityzm) decyduje o narażeniu kobiet na HIV. Nie każdy rodzaj aktywności seksualnej jest tak samo ryzykowny. Najbezpieczniejsze kontakty seksualne, w których kobieta jest stroną aktywną, to kontakty oralne, ale błony śluzowe jamy ustnej są wrażliwe na zakażenie HIV, stąd powinno się unikać ich kontaktu ze spermą i/lub krwią. W waginalnych kontaktach seksualnych wirus przenosi się znacznie łatwiej z mężczyzn na kobiety, niż z kobiet na mężczyzn. U kobiet wrażliwa na zakażenie jest cała powierzchnia błony śluzowej pochwy
i wewnątrzpochwowa część szyjki macicy. Ewentualne urazy, stany zapalne, zaburzenia składu flory bakteryjnej dodatkowo zwiększają ryzyko zakażenia. U mężczyzn wrażliwa na zakażenie jest wąska obwódka błony śluzowej wokół ujścia cewki moczowej, a także wewnętrzna powierzchnia napletka – dlatego obrzezanym heteroseksualnym mężczyznom jeszcze trudniej zakazić się HIV. Kontakt ze spermą wrażliwych na zakażenie HIV powierzchni błon śluzowych u kobiet trwa znacznie dłużej.
Dla kobiet najbardziej ryzykowne są kontakty analne. W uwarunkowaniach kulturowych istniejących
w Polsce, kobietom bywa trudno domagać się od partnera użycia prezerwatywy, jedynego środka
o udowodnionej skuteczności w zapobieganiu zakażeniu HIV. Szczególnie trudno jest kobietom pozostającym w stałych związkach (formalnych i nieformalnych).
W wielu krajach świata najbardziej narażone na zakażenie HIV są kobiety zamężne, zwłaszcza te, których mężowie często wyjeżdżają w kilkudniowe delegacje albo wyjeżdżają do pracy na wiele miesięcy, pozostając daleko od domu. W przypadku kobiet homoseksualnych bardzo nieliczne przypadki przeniesienia zakażenia HIV zdarzyły się tylko w sytuacjach, w których naprzemiennie używane akcesoria erotyczne były zanieczyszczone zakażoną HIV krwią.
Dlaczego warto rozmawiać o HIV z kobietami?
Kobiety często nie wiedzą, że:
- są bardziej narażone na zakażenie HIV,
- hormonalne środki antykoncepcyjne zmniejszają znacząco ryzyko zajścia w nieplanowaną ciążę, ale nie chronią przed HIV,
- jedynym środkiem o udowodnionej skuteczności w zapobieganiu zakażeniom HIV jest prezerwatywa,
- pierwszy kontakt seksualny w życiu kobiety zwiększa ryzyko zakażenia, jeśli partner jest zakażony,
- gwałt zwiększa ryzyko zakażenia HIV,
- wszelkie stany zapalne narządów płciowych i choroby przenoszone drogą płciową zwiększają ryzyko zakażenia HIV,
- menopauza nie chroni przed HIV,
- istnieje możliwość zmniejszenia ryzyka zakażenia HIV, jeśli w ciągu 48 godzin (w przypadku ekspozycji wysokiego ryzyka do 72 godzin – PTN AIDS 2013) zostanie rozpoczęte leczenie antyretrowirusowe.
W sytuacji, kiedy na przykład partner dopiero po kontakcie seksualnym powie o swoim zakażeniu, warto jak najszybciej zgłosić się do najbliższej placówki, w której leczone są osoby żyjące z HIV, gdzie możliwe jest uzyskanie tych leków przez całą dobę (24h) (aktualna lista placówek znajduje się na stronie internetowej Krajowego Centrum ds. AIDS –
www.aids.gov.pl).
Źródło: Dorota Rogowska-Szadkowska, Jacek Gąsiorowski, HIV/AIDS dla ginekologów, Krajowe Centrum ds. AIDS, Warszawa 2013