Zakażenie HIV w kontaktach seksualnych przenosi się znacznie łatwiej z mężczyzny na kobietę, niż z kobiety na mężczyznę (jest to spowodowane różną budową anatomiczną narządów płciowych kobiety i mężczyzny).
Po wyglądzie człowieka nie da się poznać, czy jest zakażony HIV – średnio przez 8-10 lat można żyć z HIV bez żadnych objawów czy dolegliwości mogących wskazywać na zakażenie. Nie wszyscy mężczyźni zakażeni HIV wiedzą o swoim zakażeniu, nie mogą więc o tym uprzedzić partnerki seksualnej.
Osoby zakażone HIV nie zawsze mówią o tym swoim partnerkom seksualnym, choć istnieje odpowiedzialność karna za świadome narażanie drugiej osoby na zakażenie. Kilka lat temu głośna była historia mężczyzny, który zakaził wiele kobiet. Dla większości z nich był pierwszym partnerem seksualnym.
Pierwszy kontakt seksualny w życiu kobiety jest szczególnie ryzykowny, jeśli partner jest zakażony HIV. Ryzyko zakażenia jest większe dla młodych dziewcząt, z jeszcze nie w pełni dojrzałymi narządami płciowymi.
Później znowu rośnie w okresie menopauzy.
Nie wszystkie rodzaje aktywności seksualnej są tak samo ryzykowne. Dla kobiet największe ryzyko zakażenia HIV wiąże się z kontaktami analnymi. W kontaktach waginalnych także są bardziej narażone, niż mężczyźni. Ryzyko zakażenia, wprawdzie niewielkie, istnieje również w seksie oralnym, kiedy nasienie dostanie się do jamy ustnej (błona śluzowa jamy ustnej jest wrażliwa na zakażenie, nawet bez istnienia urazów i stanów zapalnych).
Jedynym środkiem o sprawdzonej skuteczności w zapobieganiu zakażeniu HIV (a także innym chorobom przenoszonym drogą płciową) są prezerwatywy. Dlatego w wielu krajach świata, a także w wielu krajach Unii Europejskiej promuje się ich używanie w kontaktach seksualnych. W naszym kraju podawane są często nieprawdziwe informacje o tym, że prezerwatywy mają małe otworki (mikropory), które przepuszczają zarówno HIV, jak i plemniki, bakterie i inne wirusy. Jednak w badaniach naukowych wykazano, iż pary, w których jedno z partnerów jest zakażone HIV, drugie nie – konsekwentne używanie prezerwatyw w każdym kontakcie seksualnym, od początku do końca jego trwania sprawia, iż niezakażeni partnerzy pozostają niezakażonymi. Potwierdzają je także obserwacje par, w których zakażony HIV jest mężczyzna, kobieta niezakażona w Polsce. Konsekwentne, właściwe używanie prezerwatyw przez partnera HIV+ chroni kobietę przed zakażeniem. Takie pary mogą mieć również dzieci, w sposób bezpieczny dla kobiety, a co za tym idzie – i dla dziecka, gdyż same plemniki nie przenoszą HIV, a odpowiednio wyselekcjonowane z płynu nasiennego mogą być podane kobiecie praktycznie bez ryzyka narażenia jej na zakażenie. W Polsce jest już kilkanaścioro dzieci, które przyszły na świat w ten sposób.
Dostępne na naszym rynku środki plemnikobójcze do stosowania miejscowego nie zapobiegają zakażeniu HIV – taką informację można znaleźć na ulotce. Ale ulotka nie informuje, że aktywny składnik takich preparatów – nonoksynol 9 – nie tylko nie chroni przed zakażeniem, ale w następstwie swoich własności drażniących ułatwia zakażenie. Ani środki dopochwowe zawierające nonoksynol 9, ani nawilżane nim prezerwatywy (czasem jeszcze mogą występować na rynku) nie powinny być stosowane w zapobieganiu zakażeniu HIV.
Zakażenie HIV może zostać przeniesione z zakażonej HIV matki na jej dziecko. Ryzyko przeniesienia zakażenia podczas ciąży, porodu lub podczas karmienia piersią noworodka – jeśli kobieta nie wie o swoim zakażeniu – wynosi około 40%. Jeśli kobieta wie o zakażeniu, a podczas ciąży pozostaje pod opieką nie tylko ginekologa-położnika, ale także specjalisty zajmującego się terapią osób zakażonych, wówczas ryzyko to wynosi około 1%. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w rozdziale o drogach zakażenia.
W wielu krajach kobietom planującym posiadanie dziecka lub będącym w ciąży proponuje się wykonanie testu w kierunku obecności przeciwciał anty-HIV, jako jednego z badań diagnostycznych wykonywanych dla bezpieczeństwa zarówno matki, jak i jej dziecka. W Polsce nie zawsze tak jest. Jeśli lekarz nie zaproponuje testu na HIV warto zrobić go samej, kiedy planuje się posiadanie dziecka lub na początku ciąży, najlepiej w Punkcie Konsultacyjno-Diagnostycznym, w którym testy wykonywane są bez skierowania, bezpłatnie i anonimowo.
Lista tych Punktów znajduje się na stronie Krajowego Centrum ds. AIDS. Test powinien zrobić też przyszły ojciec.
Dorota Rogowska-Szadkowska
październik 2016 r.
wprowadzono: 18.10.2018
