HIV AIDS

                Wirus HIV przenoszony jest przez krew. Dlatego wszelkie zabiegi wymagające przerwania ciągłości skóry, podczas których może dojść do przedostania się krwi innej osoby, znajdującej się na nakłuwającym narzędziu, mogą stwarzać pewne ryzyko przeniesienia zakażenia.

                Zanim podejmie się decyzję o przekłuciu uszu czy innych części ciała, poddaniu zabiegom akupunktury, wykonaniu tatuażu najpierw warto upewnić się, że zabieg będzie wykonywany sterylnym sprzętem jednorazowego użytku, a jeśli to niemożliwe, sprzętem dokładnie wysterylizowanym. Wprawdzie zakażeń HIV przeniesionych w ten sposób nie obserwowano na świecie zbyt wielu, jednak prawdopodobieństwo istnieje.

                Miejscem, w którym dokonywanie tatuaży na pewno nie jest bezpieczne jest więzienie, w którym trudno o sterylny sprzęt do jego wykonywania, więc jedno narzędzie używane jest przez wiele osób. Nie ma też warunków na jego sterylizację.

                W Punktach Konsultacyjno – Diagnostycznych, w których testy w kierunku HIV wykonywane są bezpłatnie i anonimowo, dość często pojawiają się osoby przerażone możliwością zakażenia, gdyż dopiero po poddaniu się takim zabiegom zaczęły się zastanawiać, czy przeprowadzono je w sposób dla nich bezpieczny. Jednak odpowiedź na pytanie, czy nie doszło do zakażenia, uzyskać można dopiero po 6. tygodniach od zabiegu, czyli po upływie czasu potrzebnego do powstania przeciwciał anty-HIV w ilościach dających się wykazać testami diagnostycznymi 4. generacji. Dopiero po tym czasie wynik ujemny testu potwierdza, iż rzeczywiście nic złego się nie stało.  Zamiast przez 6 tygodni umierać ze strachu lepiej wcześniej sprawdzić, czy jest bezpiecznie.

Dorota Rogowska-Szadkowska

październik 2016 r.

wprowadzono: 18.10.2018

aktualizacja: sierpień 2022

wprowadzono: 18.10.2018

wprowadzono: 18.10.2018

Zakażenie HIV w kontaktach heteroseksualnych przenosi się znacznie łatwiej z mężczyzny na kobietę, niż z kobiety na mężczyznę (jest to spowodowane różną budową anatomiczną narządów płciowych kobiety i mężczyzny).

Po wyglądzie człowieka nie da się poznać, czy jest zakażony HIV – średnio przez 8-10 lat można żyć z HIV bez żadnych objawów czy dolegliwości mogących wskazywać na zakażenie. Nie wszystkie osoby zakażone HIV wiedzą o swoim zakażeniu, nie mogą  więc o tym uprzedzić swojej partnerki lub partnera seksualnego.

Osoby zakażone HIV nie zawsze mówią o tym swoim partnerkom/partnerom seksualnym, choć istnieje odpowiedzialność karna za świadome narażanie drugiej osoby na zakażenie. Kilka lat temu głośna była historia mężczyzny, który zakaził wiele kobiet. Dla większości z nich był pierwszym partnerem seksualnym.

Nie wszystkie rodzaje aktywności seksualnej są tak samo ryzykowne. Największe ryzyko zakażenia HIV wiąże się z kontaktami analnymi. W kontaktach waginalnych kobiety także są bardziej narażone, niż mężczyźni. Ryzyko zakażenia, wprawdzie niewielkie, istnieje również w seksie oralnym, kiedy nasienie dostanie się do jamy ustnej (błona śluzowa jamy ustnej jest wrażliwa na zakażenie, nawet bez istnienia urazów   i stanów zapalnych).

Skutecznym środkiem w zapobieganiu zakażeniu HIV (a także innym chorobom przenoszonym drogą płciową) są prezerwatywy. Dlatego w wielu krajach świata, a także w wielu krajach Unii Europejskiej promuje się ich używanie w kontaktach seksualnych. W naszym kraju podawane są często nieprawdziwe informacje o tym, że prezerwatywy mają małe otworki (mikropory), które przepuszczają zarówno HIV, jak i plemniki, bakterie i inne wirusy. Jednak w badaniach naukowych wykazano, iż konsekwentne używanie prezerwatyw w każdym kontakcie seksualnym, od początku do końca jego trwania skutecznie zapobiega zakażeniu HIV.

Dostępne na naszym rynku środki plemnikobójcze do stosowania miejscowego nie zapobiegają zakażeniu HIV – taką informację można znaleźć na ulotce. Ale ulotka nie informuje, że aktywny składnik takich preparatów – nonoksynol 9 – nie tylko nie chroni przed zakażeniem, ale w następstwie swoich własności drażniących ułatwia zakażenie. Ani środki dopochwowe zawierające nonoksynol 9, ani nawilżane nim prezerwatywy (czasem jeszcze mogą występować na rynku) nie powinny być stosowane w zapobieganiu zakażeniu HIV.

Zakażenie HIV nie może jednak zostać przeniesione drogą kontaktów seksualnych od osoby, która przyjmuje regularnie leki antyretrowirusowe i ma niewykrywalną wiremię HIV. Pary, w których jedna osoba żyje z HIV, mogą również bezpiecznie mieć dzieci. W przypadku, gdy w parze osobą żyjącą z HIV jest mężczyzna, jednak nie ma niewykrywalnej wiremii HIV (gdyż od rozpoczęcia leczenia minęło jeszcze za mało czasu) – takie pary mogą mieć również dzieci, w sposób bezpieczny dla kobiety, a co za tym idzie – i dla dziecka, gdyż same plemniki nie przenoszą HIV, a odpowiednio wyselekcjonowane z płynu nasiennego mogą być podane kobiecie praktycznie bez ryzyka narażenia jej na zakażenie. W Polsce jest już kilkanaścioro dzieci, które przyszły na świat w ten sposób.

Zakażenie HIV może zostać przeniesione z zakażonej HIV matki na jej dziecko. Jeśli kobieta wie o zakażeniu, a podczas ciąży pozostaje pod opieką nie tylko ginekologa-położnika, ale także specjalisty zajmującego się terapią osób zakażonych, wówczas ryzyko to wynosi poniżej 1%. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w rozdziale o drogach zakażenia.

W wielu krajach kobietom planującym posiadanie dziecka lub będącym w ciąży proponuje się wykonanie testu w kierunku obecności przeciwciał anty-HIV, jako jednego z badań diagnostycznych wykonywanych dla bezpieczeństwa zarówno matki, jak i jej dziecka. W Polsce lekarz ginekolog ma obowiązek zaproponować kobiecie w ciąży test w kierunku HIV. 

Test powinien zrobić też przyszły ojciec/partner, najlepiej w jednym z punktów konsultacyjno-diagnostycznych, których lista znajduje się na stronie Krajowego Centrum ds. AIDS.

aktualizacja: styczeń 2024

HIV nie można zakazić się w taki sam sposób jak przeziębieniem lub grypą. HIV nie przenosi się poprzez kaszel lub kichanie.

Nie można zakazić się HIV od psów, kotów lub innych zwierząt. Jak sama nazwa HIV mówi jest to LUDZKI (human) wirus upośledzenia odporności, czyli zakazić się nim można tylko od innego człowieka.

Komary nie przenoszą HIV!!! Udowodniono to badając same komary, a także wykonując badania wśród osób mieszkających w miejscach, gdzie komary występują przez cały rok.

Mieszkanie pod jednym dachem z osobą zakażoną HIV nie stwarza ryzyka przeniesienia zakażenia, pod warunkiem przestrzegania podstawowych zasad higieny: każdy z domowników powinien mieć własną szczoteczkę do zębów i maszynkę do golenia.

Nie można zakazić się HIV poprzez dotykanie skóry osoby zakażonej, nawet, jeśli jest spocona (pot nie zawiera wirusa HIV, co wykazano w badaniach doświadczalnych). Łzy także nie zawierają HIV.

Nie można zakazić się HIV poprzez korzystanie ze wspólnych sztućców, talerzy i innych naczyń, poprzez korzystanie ze wspólnej łazienki czy ubikacji, podczas pływania w basenie, w teatrze, w kinie, w autobusie i tym podobnych miejscach.

Jeden z najbardziej znanych plakatów amerykańskich z początków epidemii AIDS, kiedy już wiedziano, że AIDS powoduje czynnik zakaźny, ale jeszcze nie poznano HIV.

To dziecko mówi: „Proszę, przytul mnie. Nie mogę Cię zakazić”.

Strona internetowa Narodowych Instytutów Zdrowia USA: aidshistory.nih.gov/imgarchive/HugMe.html

wprowadzono: 18.10.2018

Aktualizacja: styczeń 2024

Szansa na to, by dziecko kobiety zakażonej HIV urodziło się zdrowe zależy od tego, czy wie ona o swoim zakażeniu.

Jeśli kobieta:

• jest świadoma swojego zakażenia,
• podczas ciąży pozostaje pod opieką nie tylko ginekologa-położnika, ale także specjalisty terapii zakażeń HIV, wówczas ryzyko zakażenia dziecka w czasie ciąży lub porodu jest bliskie 0%,
• jednak jeśli kobieta nie wie o swoim zakażeniu ryzyko przeniesienia HIV na dziecko wynosi 15 – 30%.

W erze skutecznej terapii antyretrowirusowej nie powinny rodzić się dzieci, które zakażenie HIV nabyły od swoich matek. Jest to możliwe pod warunkiem, że lekarze rodzinni, ginekolodzy będą proponowali swoim pacjentkom planującym zajście w ciążę lub będących na początku ciąży, a także ich mężom lub partnerom, wykonanie testu w kierunku obecności przeciwciał anty-HIV.

Jeśli lekarz nie zaproponuje takiego badania, wówczas kobieta sama powinna zrobić taki test, tylko dla własnej wiedzy, dla zapewnienia przyszłemu dziecku największego bezpieczeństwa.

W Polsce są dzieci zakażone HIV. Zdecydowana większość z nich nabyła zakażenie od swoich matek, jeszcze w życiu płodowym, w okresie okołoporodowym lub później – w następstwie karmienia piersią. Wirus HIV znajduje się w mleku kobiecym, co może doprowadzić do zakażenia noworodka. Takie dzieci mogą i powinny normalnie funkcjonować w rodzinie i w połeczeństwie. Przytulanie się, zabawa z takim dzieckiem nie stanowią żadnego ryzyka dla osób niezakażonych.

Dzieci zakażone HIV powinny móc chodzić normalnie do przedszkola, szkoły, studiować. Powinny prowadzić normalny tryb życia. Nie zagrażają swojemu otoczeniu.  Dzięki istniejącym już lekom antyretrowirusowym ludzie zakażeni HIV, także dzieci, żyją znacznie lepiej i znacznie dłużej, niż na początku epidemii. Nie ma żadnego powodu, żeby nie pozwolić im na normalne życie.

Dorota Rogowska-Szadkowska,

październik 2016 r.

wprowadzono: 18.10.2018

aktualizacja: styczeń 2024

1. CZY TO PRAWDA, ŻE PROBLEM AIDS NALEŻY JUŻ DO PRZESZŁOŚCI?

   NIE, to nieprawda. Na świecie każdego dnia zakaża się około 6 tys. osób, a około 4,5 tys. osób umiera z przyczyn związanych z HIV/AIDS. W Polsce każdego roku wykrywanych jest kilkaset zakażeń HIV. To znaczy, że codziennie w Polsce 2-3 osoby dowiadują się o zakażeniu HIV. W większości są to osoby młode.

   Dostępne obecnie leki antyretrowirusowe poprawiają jakość życia osób zakażonych HIV. Jednakże leczenie antyretrowirusowe musi być kontynuowane do końca życia osoby zakażonej. Leki powodują też działania uboczne. Niektóre z późnych działań ubocznych powodują zmianę wyglądu zewnętrznego, niektóre z nich mogą być także niebezpieczne dla życia. Nie jest więc prawdą pogląd, iż teraz – skoro są leki – nie trzeba bać się HIV i nie trzeba stosować zabezpieczeń np. w kontaktach seksualnych.

2. CZY NAPRAWDĘ KAŻDY MOŻE ZAKAZIĆ SIĘ HIV LUB MIEĆ AIDS?

   TAK. Każdy, bez względu na pochodzenie rasowe, religię lub orientację seksualną, jeśli prowadzi życie seksualne lub ma kontakt z zakażoną HIV krwią może nabyć zakażenie HIV. Ani płeć, ani wiek, ani wykonywany zawód czy spełniane powołanie nie chronią przed zakażeniem. Przed zakażeniem chroni znajomość dróg zakażenia i stosowanie metod zmniejszających ryzyko zakażenia.

3. CZY HIV PRZENOSI SIĘ PODCZAS SEKSU ORALNEGO?

   Pewne ryzyko istnieje. W pierwszych latach epidemii AIDS sądzono, iż seks oralny jest bezpieczny. Obecnie wiadomo już, że pewne ryzyko istnieje: błona śluzowa jamy ustnej jest wrażliwa na zakażenie. Bardziej ryzykowne są sytuacje, w których do jamy ustnej dostaje się nasienie, które zwykle zawiera więcej wirusa, niż wydzieliny narządów płciowych kobiety. Ryzyko zakażenia w takim kontakcie jest mniejsze, niż w przypadku kontaktu waginalnego. Jednak w literaturze medycznej opisano przypadki zakażeń HIV, do których doszło w następstwie kontaktów oralnych. Kontakty oralne pociągają za sobą także ryzyko zakażenia innymi chorobami, m. in. kiłą, rzeżączką.

4. CZY PREZERWATYWY ZMNIEJSZAJĄ RYZYKO ZAKAŻENIA HIV?

   Prezerwatywy stanowią barierę między płynami zakaźnymi a błonami śluzowymi. Prezerwatywy znacząco zmniejszają ryzyko zakażeń przenoszonych drogą płciową, w tym HIV. Należy jednak pamiętać, że powinny być dobrej jakości, właściwie użyte, konsekwentnie i stale stosowane – zarówno w kontaktach heteroseksualnych, jak i homoseksualnych.

   Warunkiem skuteczności prezerwatyw jest właściwy sposób:

   • otwarcia opakowania (nie należy używać w tym celu ostrych narzędzi),
   • przechowywania (niewskazane jest na przykład noszenie w tylnej kieszeni spodni, lub narażanie na duże wahania temperatury otoczenia),
   • założenia przed rozpoczęciem kontaktu seksualnego i zdjęcia po jego zakończeniu.

   Ważne jest także sprawdzenie daty przydatności przed użyciem.

   Niepowodzenia związane z używaniem prezerwatyw wynikają zazwyczaj z błędów popełnianych przez ich użytkowników, a nie z wadliwości materiału, z którego są wykonane.

5. CZY PRZYCZYNĄ AIDS NAPRAWDĘ JEST HIV?

   TAK. HIV powoduje stopniowe niszczenie układu immunologicznego (odpornościowego) osoby zakażonej aż do rozwinięcia się zespołu różnych infekcji i rodzajów nowotworów, który nazywamy AIDS.

   Istnieje jednak niewielka grupa uczonych, głównie zajmujących się naukami podstawowymi w medycynie, a nie pacjentami, którzy negują związek przyczynowo skutkowy między HIV a AIDS. Takie poglądy do niedawna były uznawane oficjalnie w Republice Południowej Afryki. Efektem jest to, że liczba zakażeń okołoporodowych dzieci i zgonów spowodowanych AIDS rośnie w tym kraju dramatycznie. Istnieją dane mówiące, iż około 25% młodych  ludzi w RPA zakażonych jest HIV; częściej dotyczy to kobiet.

6. CZY MOŻLIWE JEST WYLECZENIE HIV?

   NIE. Leki antyretrowirusowe nie są w stanie usunąć wirusa z organizmu osoby zakażonej, jednak hamują namnażanie się wirusa i zwalniają przebieg zakażenia.

7. CZY ISTNIEJE SZCZEPIONKA CHRONIĄCA PRZED ZAKAŻENIEM HIV?

   NIE. Wprawdzie badania nad szczepionką profilaktyczną trwają, jednak dotychczasowe próby zakończyły się niepowodzeniem. Obecnie jedynym sposobem ochrony przed HIV pozostaje wiedza o drogach zakażenia, sposobach zmniejszania ryzyka i stosowanie tej wiedzy w życiu.

8. CZY HIV MOŻE PRZETRWAĆ POZA ORGANIZMEM CZŁOWIEKA?

   HIV jest wirusem, który do życia potrzebuje organizmu człowieka. Poza organizmem szybko ginie.
   Niszczą go wszelkie środki dezynfekcyjne, także woda z mydłem.
   Ginie w wyższych temperaturach (powyżej 56°C po kilku minutach, w 100°C – natychmiast).

9. CZY TRANSFUZJA KRWI JEST BEZPIECZNA?

   W krajach rozwiniętych, także w Polsce, każda porcja krwi oddanej w stacjach krwiodawstwa badana jest w kierunku zakażenia HIV. Zmniejsza to znacznie ryzyko przeniesienia zakażenia. W Polsce od 1995 r. nie stwierdzono przypadków zakażeń przez transfuzję krwi.

Na początku epidemii HIV wiele osób zostało zakażonych poprzez krew lub preparaty krwiopochodne (np. używane w leczeniu chorych na hemofilię). Transfuzje krwi i czynników krwiopochodnych mogą nieść za sobą ryzyko zakażenia HIV w krajach rozwijających się.

10. CZY BYCIE DAWCĄ KRWI JEST BEZPIECZNE?

    W krajach rozwiniętych, w których używa się jednorazowego sprzętu nie można zakazić się w ten sposób. Polska jest krajem bezpiecznym dla krwiodawców. Jednak w krajach rozwijających się może wystąpić takie ryzyko.

11. CZY WIZYTA U DENTYSTY NIESIE RYZYKO ZAKAŻENIA?

    Leczenie dentystyczne nie powinno nieść ze sobą żadnego ryzyka pod warunkiem, że wszystkie narzędzia są sterylizowane po każdym użyciu oraz stosowane jest postępowanie chroniące przed przenoszeniem infekcji.

12. CZY OSOBY ZAKAŻONE HIV MOGĄ MIEĆ DZIECI?

    TAK. Jeśli kobieta zakażona HIV wie o swojej infekcji, podczas ciąży pozostaje pod opieką nie tylko ginekologa-położnika, ale także specjalisty terapii AIDS, wówczas szanse na urodzenie zdrowego dziecka wynoszą ponad 99%.

    W przypadku pary, w której mężczyzna jest zakażony HIV również możliwe jest bezpieczne posiadanie dzieci. Jeżeli mężczyzna przyjmuje regularnie leki antyretrowirusowe i ma niewykrywalną wiremię HIV, nie ma ryzyka zakażenia HIV drogą kontaktów seksualnych, zatem pary takie mogą bezpiecznie starać się o dziecko. W przypadku, gdy mężczyzna nie ma niewykrywalnej wiremii HIV (gdyż od rozpoczęcia leczenia minęło jeszcze za mało czasu) – takie pary mogą mieć również dzieci, gdyż same plemniki nie przenoszą HIV, a odpowiednio wyselekcjonowane z płynu nasiennego mogą być podane kobiecie praktycznie bez ryzyka narażenia jej na zakażenie. W Polsce jest już kilkanaścioro dzieci, które przyszły na świat w ten sposób.

     

dr n. med. Dorota Rogowska-Szadkowska

wprowadzono: 18.10.2018

aktualizacja: styczeń 2024

wprowadzono: 17.10.2018

aktualizacja: styczeń 2024