Zakażenie HIV w kontaktach seksualnych przenosi się znacznie łatwiej z mężczyzny na kobietę, niż z kobiety na mężczyznę (jest to spowodowane różną budową anatomiczną narządów płciowych kobiety i mężczyzny).

Po wyglądzie człowieka nie da się poznać, czy jest zakażony HIV – średnio przez 8-10 lat można żyć z HIV bez żadnych objawów czy dolegliwości mogących wskazywać na zakażenie. Nie wszyscy mężczyźni zakażeni HIV wiedzą o swoim zakażeniu, nie mogą  więc o tym uprzedzić partnerki seksualnej.

Osoby zakażone HIV nie zawsze mówią o tym swoim partnerkom seksualnym, choć istnieje odpowiedzialność karna za świadome narażanie drugiej osoby na zakażenie. Kilka lat temu głośna była historia mężczyzny, który zakaził wiele kobiet. Dla większości z nich był pierwszym partnerem seksualnym.

Pierwszy kontakt seksualny w życiu kobiety jest szczególnie ryzykowny, jeśli partner jest zakażony HIV. Ryzyko zakażenia jest większe dla młodych dziewcząt, z jeszcze nie w pełni dojrzałymi narządami płciowymi. Później znowu rośnie w okresie menopauzy.

Nie wszystkie rodzaje aktywności seksualnej są tak samo ryzykowne. Dla kobiet największe ryzyko zakażenia HIV wiąże się z kontaktami analnymi. W kontaktach waginalnych także są bardziej narażone, niż mężczyźni. Ryzyko zakażenia, wprawdzie niewielkie, istnieje również w seksie oralnym, kiedy nasienie dostanie się do jamy ustnej (błona śluzowa jamy ustnej jest wrażliwa na zakażenie, nawet bez istnienia urazów   i stanów zapalnych).

Jedynym środkiem o sprawdzonej skuteczności w zapobieganiu zakażeniu HIV (a także innym chorobom przenoszonym drogą płciową) są prezerwatywy. Dlatego w wielu krajach świata, a także w wielu krajach Unii Europejskiej promuje się ich używanie w kontaktach seksualnych. W naszym kraju podawane są często nieprawdziwe informacje o tym, że prezerwatywy mają małe otworki (mikropory), które przepuszczają zarówno HIV, jak i plemniki, bakterie i inne wirusy. Jednak w badaniach naukowych wykazano, iż wśród par, w których jedno z partnerów jest zakażone HIV, drugie nie – konsekwentne używanie prezerwatyw w każdym kontakcie seksualnym, od początku do końca jego trwania sprawia, iż niezakażeni partnerzy pozostają niezakażonymi. Potwierdzają je także obserwacje par,  w których zakażony HIV jest mężczyzna, kobieta niezakażona.

Konsekwentne, właściwe używanie prezerwatyw przez partnera HIV+ chroni kobietę przed zakażeniem. Takie pary mogą mieć również dzieci, w sposób bezpieczny dla kobiety, a co za tym idzie – i dla dziecka, gdyż same plemniki nie przenoszą HIV, a odpowiednio wyselekcjonowane z płynu nasiennego mogą być podane kobiecie praktycznie bez ryzyka narażenia jej na zakażenie. W Polsce jest już kilkanaścioro dzieci, które przyszły na świat w ten sposób.

Dostępne na naszym rynku środki plemnikobójcze do stosowania miejscowego nie zapobiegają zakażeniu HIV – taką informację można znaleźć na ulotce. Ale ulotka nie informuje, że aktywny składnik takich preparatów – nonoksynol 9 – nie tylko nie chroni przed zakażeniem, ale w następstwie swoich własności drażniących ułatwia zakażenie. Ani środki dopochwowe zawierające nonoksynol 9, ani nawilżane nim prezerwatywy (czasem jeszcze mogą występować na rynku) nie powinny być stosowane w zapobieganiu zakażeniu HIV.

Zakażenie HIV może zostać przeniesione z zakażonej HIV matki na jej dziecko. Jeśli kobieta wie o zakażeniu, a podczas ciąży pozostaje pod opieką nie tylko ginekologa-położnika, ale także specjalisty zajmującego się terapią osób zakażonych, wówczas ryzyko to wynosi poniżej 1%. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w rozdziale o drogach zakażenia.

         W wielu krajach kobietom planującym posiadanie dziecka lub będącym w ciąży proponuje się wykonanie testu w kierunku obecności przeciwciał anty-HIV, jako jednego z badań diagnostycznych wykonywanych dla bezpieczeństwa zarówno matki, jak i jej dziecka. W Polsce lekarz ginekolog ma obowiązek zaproponować kobiecie w ciąży test w kierunku HIV. 

Test powinien zrobić też przyszły ojciec/partner, najlepiej w jednym z punktów konsultacyjno-diagnostycznych, których lista znajduje się na stronie Krajowego Centrum ds. AIDS.

Dorota Rogowska-Szadkowska

październik 2016 r.

wprowadzono: 18.10.2018

aktualizacja: lipiec 2022